’De grootste uitdaging is altijd om iets te maken wat aansluit bij de verwachting en het doel.’
Langzaamaan wordt 3D binnen de civiele branche steeds meer standaard. Ook binnen DAGnl gebruiken we steeds vaker 3D ontwerpen en visualisaties. Thijmen Alferink (Buro Hoogstraat) en Hanneke van den Outenaar (Buro Stedenbouw) vertellen welke soorten 3D modellen er zijn en waar 3D toegepast wordt. Ook vertellen ze wat de voordelen van een 3D model of visualisatie zijn en hoe worden ze gemaakt.
Hanneke: ‘3D is een digitale werkelijkheid. Daarin kan je in de omgeving vrij bewegen. Het is niet plat zoals en 2D foto. Het is een realistisch ontwerp. Een 3D ontwerp is een driedimensionaal ontwerp waarbij je diepte, breedte én hoogte gebruikt.’
Binnen de civiele branche worden technische 3D ontwerpen en 3D visualisaties gebruikt. Thijmen: ‘Een
technisch 3D model is een technische uitwerking van een ontwerp. Voordat ik een technisch 3D ontwerp maak
zorg ik ervoor dat ik weet waar het ontwerp voor wordt gebruikt. Gaat de aannemer met het ontwerp aan het
werk? Dan moet hij er buiten mee kunnen werken. Ik vertaal dan de 2D bestekstekeningen naar een 3D
ontwerp met de juiste graaf-, of terreinmodellen. Zit een project in de ontwerpfase en komt het ontwerp bij de
opdrachtgever terecht? Dan wordt het getoetst of het technisch juist is. Dan maak ik het ontwerp dynamisch
waardoor ik eventuele wijzigingen sneller kan doorvoeren. Met weinig extra werk kan ik dan makkelijk
dwarsprofielen en hoeveelheden exporteren. Naast technische 3D ontwerpen maken we ook 3D visualisaties.’
Hanneke: ‘Een 3D visualisatie wordt vaak later in het proces van een project gebruikt. Aan het begin van een
project worden vaak 2D Photoshop visualisaties gebruikt om het eerste idee te verbeelden en zo het gesprek
aan te gaan. Deze 2D visualisaties zijn niet maatvast, maar laten meer de beoogde sfeer zien Later in een
project worden 3D visualisaties gebruikt om te communiceren met stakeholders zoals omwonenden en andere
belanghebbenden. Als een project helemaal is voorbereid kan een 3D visualisatie gebruikt worden als
verkoopinstrument voor bijvoorbeeld ontwikkelaars. 3D visualisaties zijn dan maatvast, de afmetingen komen
exact overeen met het ontwerp, doordat deze als input wordt gebruikt.’
Thijmen: ‘Als ik een technisch 3D ontwerp maak dan begin ik met het verzamelen van de gegevens over de
bestaande ondergrond bijvoorbeeld door middel van een inmeting, een 3D-laserscan of openbare data. Dan
weet ik de hoogte van het bestaande maaiveld, bestaande verhardingen en dergelijke. Afhankelijk van het doel van het project ontwerpen we daar de watergangen, wegen, kunstwerken of het riool in. Daarmee kan je de relatie tussen de bestaande en nieuwe situatie beter beschouwen dan wanneer je werkt in het platte vlak (2D). Daar neem ik ook de uitgangspunten en het doel van het nieuwe ontwerp in mee. Afhankelijk van het soort werk wat uitgevoerd gaat worden bouw ik mijn ontwerp op. Soms werk ik meteen op een hoog detailniveau en soms werk ik een ontwerp grof uit en verfijn ik het in een later stadium. Elk project is uniek, dus elk ontwerpproces is ook anders.’
’Voor de start van een project overleggen we samen met de opdrachtgever welke onderdelen we in 3D uitwerken. Het moet wel toegevoegde waarde hebben.’
Voordat er een 3D visualisatie wordt gemaakt ligt er vaak al een schets- of definitief projectplan. Hanneke: ‘Als
ik een 3D visualisatie maak dan begin ik eerst met het opbouwen van het terreinmodel, vervolgens bouw ik
langzaam bouwmassa’s op. Daarna leg ik er een aankledingslaag overheen zoals groen voor de openbare
ruimte. Daarmee wordt de sfeer gecreëerd. Daarom is groen zoals bomen, struiken, planten en bloemen ook
zo belangrijk bij 3D visualisaties. De basis is al snel gelegd maar er gaat veel tijd zitten in de aankleding zoals
bomen en bewegende mensen. Het mooie aan 3D is dat alles wat je bedenkt gewoon kan.‘ Thijmen: ‘Maar als
we een gedetailleerde visualisatie maken zijn we daar wel meer tijd aan kwijt. Als de weg een gekleurd vlak
mag zijn is dat niet zoveel werk. Wil de opdrachtgever dat de goot steentje voor steentje wordt weergegeven
dan is het een ander verhaal. 90% van het werk is relatief vlot op te zetten, in de laatste 10% gaat de helft van
de tijd zitten. Daarom moet je tijdens het 3D ontwerpen jezelf constant afvragen wat het doel is van het ontwerp. Is het wel nodig om de visualisatie zo gedetailleerd te maken?’
’90% van het werk voor een 3D ontwerp of visualisatie is relatief vlot op te zetten, in de laatste 10% gaat de helft van de tijd zitten.’
Voor de 3D visualisaties én technische 3D ontwerpen gebruikt DAGnl een 360 graden camera, een drone en
3D laserscanner. Thijmen: ‘Met de 3D scanner maken we scans van het bestaande gebouw of de bestaande
situatie. De scans combineren we tot een puntenwolk. Daarna werken we de puntenwolk in AutoCAD uit tot
een ‘draadmodel’. In een draadmodel is de puntenwolk op basis van interpretaties vertaald naar 3D autocad
lijnen en objecten. Deze kan gebruikt worden door een bouwkundige om bijvoorbeeld in geval van een
reconstructie het ontwerp tot op de millimeter pas te maken op de bestaande situatie. Waar zitten de
draagmuren, hoe dik zijn deze, zijn ze recht of toch licht gebogen, Het draadmodel kan ook gebruikt worden
om een 3D visualisatie mee te maken. Daardoor kunnen we iets nieuws ontwerpen in een bestaand gebouw,
tunnel of ander object. Wij hebben dit bijvoorbeeld gedaan voor de Koepelgevangenis in Arnhem. Daar hebben
we 3D scan gemaakt. De scan hebben we opgewerkt tot een puntenwolk, een AutoCAD tekening en
uiteindelijk tot een 3D visualisatie. En die 3D visualisatie is weer gebruikt als verkoopinstrument.’
In theorie is elk project geschikt om uit te werken in 3D. Thijmen: ‘Maar de praktijk heeft ons geleerd dat er
soms veel tijd in het uitwerken van een klein onderdeel in 3D gaat zitten.. Dit heeft niet altijd een toegevoegde
waarde voor de opdrachtgever. Daarom maken we voor de start van het project samen met de opdrachtgever
een afweging welke onderdelen we in 3D uitwerken. Dan kan het zo zijn dat het ondergrondse , dus het riool,
het nutstracé en de fundering van de weg in 3D wordt uitgewerkt, maar dat het bovengrondse in 2D wordt
uitgewerkt.’ Hanneke: ‘Hetzelfde geldt voor 3D visualisaties, moet bijvoorbeeld de trottoirband er tot in detail
in of is de indicatie van de band voldoende?’
Een technisch 3D ontwerp is een stuk dynamischer en intelligenter dan een technisch 2D ontwerp. Thijmen: ‘
Doordat een 3D ontwerp dynamischer is opgezet kan je wijzigingen efficiënter doorvoeren. Alles is aan elkaar
gekoppeld en heeft invloed op elkaar. Pas je bijvoorbeeld een parameter aan die bepaalt hoe breed de rijbaan
is? Dan worden de situatietekening, dwarsprofielen en hoeveelheden ook direct aangepast. Bij een technisch
2D model moet je zelf het bovenaanzicht en de dwarsprofielen aanpassen. Ook moet je dan de hoeveelheden
zelf opnieuw uitrekenen. Als je aan de voorkant goed nadenkt over welke informatie je uit een technisch 3D
ontwerp wilt halen, dan kan je tijdens het maken van een ontwerp snel schakelen en verschillende varianten
uitwerken.’
Hanneke: ’We kunnen een volledig 3D model maken waarbij we de nieuwe situatie in de bestaande namaken.
Uit een 3D visualisatie kunnen we video’s of foto’s exporteren. Een 3D visualisatie is net als een technisch
3D ontwerp een stuk dynamischer. Als er bij een 2D visualisatie bijvoorbeeld een boom in de weg staat in de
basisfoto dan kan je het standpunt niet veranderen. Je moet dan een manier vinden om de boom uit het beeld
te verwijderen. Bij een 3D visualisatie verander je gewoon je standpunt. Máár opdrachtgevers hebben niet
altijd het budget voor een 3D visualisatie. Een mooie tussenoplossing is een 360 graden foto. Daarbij maken
we met een 360 graden camera een foto. In de 360 graden foto maken we een visualisatie van de nieuwe
situatie. Bij een 360 graden foto gaat er veel tijd zitten in het in perspectief zetten van materialen, mensen,
schaduw en zon. Ik werk in Photoshop dan altijd in twee dimensies tegelijk: in een zogenaamde ‘uitslag’, dat
is het panoramabeeld van de 360 graden foto, en het uiteindelijke 3D beeld. Sommige onderdelen zoals
mensen of bomen voeg je eerst in in het 3D beeld om het daarna in het panoramabeeld verder op te werken
Onderdelen zoals materialisering kunnen gemakkelijker in het panoramabeeld ingevoegd worden op basis
van een grid. ’
‘Staat er een boom voor in een 2D visualisatie dan moet je een manier vinden om die uit het beeld te verwijderen. Bij een 3D visualisatie verander je gewoon het standpunt.’
Wil je weten wat wij op het gebied van 3D voor jou kunnen betekenen? Kom langs voor een kop koffie!
