De Belgische piloot Jean Noël Vandaele zat aan boord van een Hawker Typhoon jachtvliegtuig dat op 28 september 1944 in de polder Kortland neerstortte. De gemeenteraad van Alblasserdam heeft in oktober 2023 besloten het vliegtuig te bergen. Vanaf dat moment is de vliegtuigberging in een sneltreinvaart voorbereid, de berging startte op 26 februari 2024. De civieltechnische werkvoorbereiding, het toezicht en de directievoering tijdens de berging werden verzorgd door collega Hans Hartkamp. Welke uitdagingen waren er tijdens de vliegtuigberging? Hoe verliep de samenwerking met de werkgroep en de gemeente Alblasserdam? Dat kun je in dit stuk lezen!
Tijdens de vliegtuigberging werkte Hans onder andere samen met beleidsmedewerker sociaal domein Jasmijn Koutstaal van de gemeente Alblasserdam en vrijwilliger Harrold van Vliet met focus op financiën en projectmanagement van de maatschappelijke werkgroep Hawker Kortland.
Jasmijn: ‘Vanaf oktober 2023 is het project in een sneltreinvaart gekomen. Van alle partijen die aan het project meewerkten heb ik gehoord: nog nooit heb ik zo’n berging zó snel zien gebeuren. Voor mijn gevoel was er elke week wel een ontwikkeling waarin we moesten meebewegen. Ik vind het bijzonder dat het ons is gelukt om in zo’n korte tijd de berging voor te bereiden en uit te voeren!’
Hans reageert: ‘Elk project heeft zijn hobbels, dus zeg ik altijd: zonder wrijving geen glans. Dat is bij dit project ook van toepassing. Het resultaat mag er zeker zijn: we hebben veel vliegtuigonderdelen gevonden. Defensie kan met de vliegtuigonderdelen een goede reconstructie maken van het vliegtuigongeluk.’ Harrold beaamt dat: ‘Hoewel we een motorblok hadden verwacht, hebben we veel meer geborgen. Alleen de staart en vleugels niet. Voor mij voelde de vliegtuigberging als een rollercoaster. Alleen dankzij de inzet en flexibiliteit van de gemeente, de werkgroep, Defensie en DAGnl hebben we de berging in korte tijd kunnen voorbereiden en uitvoeren.’
Elk project heeft zijn eigen uitdagingen. Zo ook het project Hawker Kortland. Hans legt uit: ‘Bijvoorbeeld de kwaliteit van het terrein. De ondergrond van het projectgebied bestaat namelijk uit veen en klein. Daardoor was de ondergrond niet draagkrachtig genoeg om alle materialen en het transport te dragen. Maar ook het krijgen van de juiste vergunningen.’
Harrold voegt toe: ‘Hans heeft echt zijn tanden in de vergunningen gezet. Samen met Jasmijn heeft hij hard gewerkt om alle vergunningen op tijd te regelen. Daarnaast hadden we te maken met het broedseizoen, waardoor de werkzaamheden alleen in een bepaald periode konden uitvoeren. Dat zorgde planning technisch voor een uitdaging.’ Voor de gemeente Alblasserdam is de Hawker Kortland haar eerste vliegtuigberging. Jasmijn: ‘Daarom vertrouwen we op de kennis en ervaring van andere gemeentes, Defensie en DAGnl. Ik moest intern veel navragen en uitzoeken, bijvoorbeeld over hoe we een ploflocatie kunnen regelen. Tijdens het bergingsproces had elke partij zijn eigen rol. De gemeente, de werkgroep, DAGnl, Defensie, de aannemer, de onderaannemer, Staatsbosbeheer, de vergunningverlenende diensten én de gemeenteraad. Tijdens zo’n proces heb je soms andere ideeën over hoe je ergens moet komen, dan is het de vraag: wie is doorslaggevend? Dat was voor mij soms puzzelen.’
Het project Hakwer Kortland heeft zowel culturele als emotionele waarde. Hans: ‘Op een gegeven moment treffen ze een vliegtuig aan. Als ze de startmotor in handen hebben en je het verhaal van de piloot hoort, dan ben ik een grote vent, maar word ik toch even stil. Wat moet die man in nood hebben gezeten toen hij het vliegtuig niet meer aan de praat kreeg. Door aan dit project mee te werken maak je duidelijk dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Daar doe ik het voor.’ Harrold is trots op het project: ‘Ik vond het fantastisch om aan dit project te werken. Ik kijk er met gepaste trots op terug.’ Jasmijn waardeert de culture waarde van de vliegtuigberging. Jasmijn: ‘Ik vind het belangrijk dat dit verhaal aan de kinderen in de gemeente Alblasserdam wordt verteld. In de afgelopen anderhalf jaar heb ik zoveel kennis over deze vliegtuigberging opgedaan dat ik niets anders kan dan mijzelf 100% inzetten om het vliegtuig uit de grond te halen. Tijdens de berging werkte iedereen voor een hoger doel. Dat vond ik mooi: allemaal waren we erop gebrand het vliegtuig eruit te halen.’
Om de Hawker uit de grond te halen was er een intensieve samenwerking tussen verschillende partijen. Waaronder de werkgroep Hawker Kortland, Defensie, de gemeente Alblasserdam en DAGnl. Hans: ‘In onze samenwerking vind ik het belangrijk om binnen het team elkaars kennis en kunde goed benutten. Dat hebben we ook gedaan.’ Jasmijn haakt in: ‘Fred en Hans hebben veel in het project geïnvesteerd, zonder dat ze zeker wisten of de berging uiteindelijk ook daadwerkelijk werd uitgevoerd. Tijdens het project voelde ik mij door iedereen gesteund. Ik kon Hans bellen om te sparren, ondanks dat het onderwerp misschien niet bij zijn verantwoordelijkheid hoorde. We hielpen elkaar. DAGnl voelt als een betrouwbare partner die meedenkt in het belang van de gemeente. Defensie werkt vaker samen met DAGnl, daar zijn zij tevreden over. Dat vinden wij ook belangrijk.’
Harrold vindt een compliment voor Jasmijn en Hans op z’n plaats. Harrold: ‘Jasmijn heeft ontzettend veel doorzettingsvermogen, daardoor heeft ze in een korte tijd heel veel voor elkaar gekregen. Ook heb ik bewondering voor Hans die als uitvoerder letterlijk met zijn poten in de klei stond en zich hard heeft gemaakt om alles binnen het kritische pad voor elkaar te krijgen. Mijn eerste samenwerking met DAGnl vond ik heel prettig. Zowel Fred als Hans zijn professioneel en dat schept vertrouwen. DAGnl weet waar ze het over hebben. Ik zou niet weten hoe de berging zonder Fred, en Hans gelukt zou zijn.’
Als DAGnl mochten we verschillende expertises voor dit project inzetten. Hans: ‘DAGnl is vanuit verschillende expertises nauw betrokken geweest bij het project Hawker Kortland. In de voorbereiding van het project mochten wij onder andere het bodemonderzoek, ecologisch onderzoek, hydrologisch onderzoek, en een archeologische quickscan verzorgen. Ook hebben wij de civieltechnische voorbereiding van het project, de ecologische begeleiding en het bemalingsadvies verzorgd. Daarnaast is ook collega Ruben van team explosievenonderzoek bij het project aangehaakt. Een integraal DAGnl project waar we trots op mogen zijn.’
De komende maanden onderzoekt de gemeente en werkgroep Hawker Kortland welke opties er zijn om de gevonden vliegtuigonderdelen op een waardige manier tentoon te stellen. Ook is de werkgroep Hawker Kortland gestart met de voorbereiding van de herdenking op 28 september 2024 van het vliegtuigongeluk Hawker Kortland.
